صنعت گیاهان دارویی، ظرفیتی ویژه برای آذربایجان شرقی است که می تواند به مرهمی برای مشکلات اقتصادی تبدیل ‏شود.‏

مهر نوشت: در شرایط کنونی کشور، از مسئولان گرفته تا عموم مردم و به عبارتی همه و همه به خوبی متوجه آسیب پذیر بودن اقتصاد نفت محور شده‌اند و می‌دانند که برای تقویت اقتصاد و برون رفت از مشکلات کنونی باید رو به دیگر ظرفیت‌های کشور آورد. اما در این میان ظرفیتی که شاید نسبت به آن غفلت‌هایی شده، صنعت گیاهان دارویی و ارزآوری بالای آن است به خصوص در شرایط کنونی جهان که گرایش به طب سنتی افزایش یافته و روز به روز سهم جهانی تجارت دارو و فرآورده‌های گیاهی بالا می‌رود. در چنین شرایطی مسئولان باید بیش از گذشته، این موقعیت را غنیمت شمرده و از تنوع آب و هوایی و جغرافیایی ایران و به دنبال آن، تنوع تولیدات گیاهی و به خصوص گیاهان دارویی کشور بهره ببرند. بسته کاملی که می‌توان تقدیم اقتصاد کشور کرد تک تک استان‌ها را می‌توان دارای تنوعی از گیاهان دارویی دانست که در کنار یکدیگر می‌توانند بسته‌ای کامل از این گیاهان را تقدیم اقتصاد کرده و به خدمت صادرات غیرنفتی درآورند و در این میان منطقه شمالغرب کشور و به خصوص آذربایجان شرقی دارای تنوع اقلیمی متفاوتی بوده و سابقه مردم این دیار نیز در گرایش به تولید، ترویج، تجارت و مصرف این نوع فرآورده‌ها می‌تواند به توسعه این صنعت کمک کند. استان آذربایجان شرقی با دارا بودن ۴۵۰ گونه گیاه دارویی، از استان‌های ویژه کشور در زمینه تولید این نوع گیاهان است و یکی از دلایل آن را می‌توان آب و هوای ویژه این منطقه و از سویی کوهستانی بودن و مجاورت آن با دریاچه ارومیه دانست. هر شهرستان و منطقه استان را می‌توان محل رویش گیاهانی از نوع خاص همچون بابونه، مرزه، پونه، آویشن، کاکوتی، مریم گلی، خار مریم و صدها نوع گیاه دیگری دانست که مشابه آن در نقاط بسیار کمی از کشور دیده می‌شود، حتی برخی از آنها منحصر به این استان است. ضعف در شناخت گیاهان دارویی شاید یکی از جدی ترین مشکلات این حوزه را بتوان عدم شناخت نسبت به انواع مختلف گیاهان دارویی دانست به طوری که بسیاری از گیاهانی که ارزش دارویی بسیار بالایی داشته و بسیاری از کشورها از طریق صادرات آن ارزآوری خوبی دارند، در منطقه آذربایجان شرقی به دلیل عدم شناخت زیر پا له می‌شوند و افراد بومی منطقه و کشاورزان از نوع گیاه و خواص آن مطلع نیستند که البته مراکز تحقیقاتی استان باید در این خصوص وارد عمل شوند. مدیر طرح ملی گیاهان دارویی با توجه به اهمیت این موضوع از مراکز دانشگاهی و تحقیقاتی استان و به خصوص جهاد دانشگاهی می‌خواهد گیاهان دارویی بومی استان را شناسایی کرده و طرح‌های علمی در این خصوص اجرایی کنند. حسین زینعلی در جلسه توسعه کشت گیاهان دارویی در شهر تبریز می‌گوید: استان آذربایجان شرقی را می‌توان قطب برخی گیاهان دارویی همچون گل محمدی دانست اما ظرفیت‌های این استان تنها به این مورد ختم نمی‌شود، بلکه گیاهان دارویی فراوانی در این منطقه رشد می‌کنند که برخی شناسایی شده اما برخی دیگر هنوز به مرحله شناسایی نرسیده‌اند. دانشگاه‌ها پای کار بیایند وی با اشاره‌ای به بحران کم آبی در کشور و تأثیر آن بر روی عملکرد گیاهان دارویی می‌گوید: تحقیقات چندانی در حوزه کشت و تولید گیاهان دارویی انجام نشده و دانشگاه‌های ما برای این حوزه برنامه مشخصی ندارند. به نظر می‌رسد، عدم فعالیت بخش‌های تحقیقاتی و پژوهشی برای مطالعه و همچنین ساخت محصولات گیاهی جدید، باعث شده که استان آذربایجان شرقی تنها بر روی گیاهانی معدود متمرکز شده و از ظرفیت‌های بی شمار خود غافل باشد. اقتصاد مقاومتی را در استان عملی کنیم ظرفیت گیاهان دارویی در استان به حدی بالا است که مسئولان با تمرکز ویژه بر روی این بخش می‌توانند، آذربایجان شرقی را به عنوان قطبی برای تولید این گیاهان معرفی کرده و به دنبال آن، تجار و بازرگانان نیز از سویی برای یافتن بازارهای صادراتی این محصول قدم پیش گذاشته و فعالان حوزه درمانی نیز مردم را به سوی مصرف این نوع داروهای گیاهی تشویق کنند تا بدین وسیله سهم استان در صادرات غیرنفتی و تحقق اقتصاد مقاومتی بالا رود. سعید قهرمان پرور از دانشجویان کارشناسی ارشد رشته علوم باغبانی است که در گفتگو با مهر از ظرفیت‌های ویژه آذربایجان شرقی در تولید گیاهان دارویی می‌گوید: «استان های معدودی در کشور دارای تنوع بالای گیاهان دارویی هستند، یکی از این استان‌ها، آذربایجان شرقی است که برخی گیاهان آن همچون بابونه، پونه، آویشن، کاکوتی، مریم گلی، خار مریم و بعضی اقلام دیگر در کشور یا کم یاب و یا نایاب هستند.» وی همچنین زعفران را یکی از گیاهان دارویی برشمرده و می‌گوید: «ایران قطب تولید زعفران جهان است و در بین استان‌های کشور نیز استان آذربایجان شرقی در سال‌های اخیر توانسته خود را به جمع مدعیان تولید این محصول برساند که اگر از این موقعیت خوب استفاده کنیم و در نوع بسته بندی و مسائل جانبی دقت لازم را داشته باشیم، می‌توانیم در صادرات این محصول هم مدعی باشیم.» بسته بندی خوبی برای گیاهان دارویی نداریم قهرمان پرور با اشاره به مطالعات خود در خصوص بازاریابی و نوع فروش محصول در کشورهای صاحب ادعا در این حوزه می‌گوید: «متاسفانه در بخش گیاهان دارویی نیز همانند دیگر بخش‌ها نتوانسته‌ایم بسته بندی خوبی ارائه کنیم، کاری که در دیگر کشورها به خوبی انجام می‌گیرد و ارزآوری بالایی هم دارد، اما ما بیشتر به صورت فله‌ای اقدام به فروش و صادرات می‌کنیم.» وی ادامه می‌دهد: «البته در کنار برنامه ریزی برای توسعه صادرات باید فکری هم به حال بازاریابی محصول در داخل کشور کنیم که این امر می‌تواند به پایین آمدن میزان استفاده از داروهای شیمیایی نیز کمک کرده و به طور قطع، سلامتی جامعه را افزایش دهد.» در شرایط اقتصادی کنونی، استفاده از کوچک‌ترین ظرفیت در تک تک استان‌ها و شهرهای کشور ضرورت ویژه‌تری یافته است و در این بین استان آذربایجان شرقی با داشتن جغرافیایی ویژه و نیروی انسانی کارآمد می‌تواند در بخش‌های بی شماری ایفای نقش کند که از جمله این ظرفیت‌ها می‌توان به گیاهان دارویی ناب این منطقه اشاره کرد. ظرفیتی که اگر به درستی مدیریت شود، مرهمی برای زخم‌های عمیق اقتصادی از جمله بیکاری در استان خواهد بود به شرطی که مسئولان، اعتقادی به ارزآوری این محصول و نوآوری و ابتکار در بازاریابی و صادرات آن داشته باشند.

فائزه زنجانی